๗๒ ปัตติทาน

#๗๒อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร

กามาวจรกุศลจิต : คำวินิจฉัยบุญกิริยวัตถุ ๑๐ ข้อว่า ปัตติทาน 

เนื้อความช่วงนี้อยู่ใน 
อภิธัมมาวตารแปล ๘ : จำแนกกามาวจรจิตโดยบุญกิริยาวัตถุ ๑๐

ภาวนามยปุญญกิริยาวัตถุที่ได้กล่าวมาแล้วคือ วิปัสสนา สมถะ การศึกษาศิลปวิทยางานอาชีพที่ไม่มีโทษ รวมกระทั่งการพิจารณาไทยธรรมในคราวก่อนให้ กำลังให้และหลังจากให้.  แต่ยกเว้นสมาธิที่เป็นอัปปนาสมาธิและวิปัสสนาที่เกิดหลังโคตรภูญาณ ไม่จัดเป็นภาวนามย เพราะเป็นกุศลที่ไม่ใช่กามาวจรกุศล แต่เป็นรูปาจรกุศล อรูปาวจรกุศล และโลกุตรกุศล. บัดนี้จะแสดงวินิจฉัยเรื่องปัตติทาน ตามนัยของฎีกาอภิธัมมาวตารสืบไป

ปัตติทาน เมื่อว่าตามบทพยัญชนะ ได้แก่ การให้ปัตติคือบุญนั่นเอง ซึ่งกล่าวได้ว่าเป็นเจตนาที่เป็นไปภายหลังที่บุคคลได้ทำกรรมดีอย่างใดอย่างหนึ่งแล้วมุ่งหวังให้กรรมดีที่ตนทำไว้แล้วนั้นเป็นของทั่วไปแก่ชนเหล่าอื่นด้วยอาการอย่างนี้ว่า “บุญนี้จงมีแก่ชนชื่อโน้น หรือแก่สรรพสัตว์เถิด”.

#ปัญหาน่าสงสัย

ถาม ถ้าเอาบุญของตนไปให้ผู้อื่นแล้ว บุญจะมิเป็นอันสิ้นไปดอกหรือ?

ตอบ ไม่, เปรียบเหมือนว่า เมื่อได้จุดประทีปหนึ่งดวงแล้วต่อประทีปจากดวงแรกนั้นอีกพันดวง ดวงแรกจะได้ชื่อว่า หมดสิ้นไป ก็หามิได้เลย, โดยที่แท้ เมื่อประทีปดวงหลังรวมกับดวงแรกเป็นดวงเดียวแล้ว จะกลายเป็นประทีปดวงใหญ่อย่างยิ่งทีเดียว ข้อนี้เป็นฉันใด, แม้เมื่อให้ส่วนบุญฉะนี้แล้ว จะมีความเสื่อมสิ้นไปก็หามิได้เลย, โดยที่แท้กลับเป็นอันเจริญงอกงามนั่นเทียว ฉันนั้น.

#ปัญหาน่าสงสัย

ถาม ก็ปัตติคือส่วนบุญที่ทำแล้วนี้ จะได้ชื่อว่า “เป็นอันให้แล้ว” ได้อย่างไร?

ตอบ ด้วยการเปล่งวาจาหรือคิดในใจ ในเวลาก่อนหรือแม้ในภายหลัง อย่างนี้ว่า บุญกรรมของเรานี้จงมีแก่สรรพสัตว์ หรือ แก่บุคคลโน้น”.

แม้เมื่อเอ่ยวาจาว่า “เราได้ทำกรรมดีอันใดไว้, เรา “ขอให้” ผลของกรรมดีนั้น” ฉะนี้แล้ว บุญคือปัตตินั้น ก็เป็นอันให้แล้ว. กรณีนี้เป็นอีกแนวคิดหนึ่ง.

          จึงมีข้อสรุปตกลงร่วมกันของอาจารย์ทั้งหลายในเรื่องนี้ว่า “ก็เพราะปัตตินี้เป็นกรรมอยู่ในห้วข้อว่าด้วยเรื่องกุศลกรรมด้วย ปัตตินั้นควรถูกอนุโมทนาด้วย ดังนั้น ปัตตินั่นแหละก็เป็นของพึงให้, ปัตตินั่นแหละ แม้อันบุคคลผู้อนุโมทนา ก็จะพึงอนุโมทนาด้วย.

(หมายถึง ปัตตินั้นนั่นแหละควรให้ เพราะเป็นเรื่องกุศลกรรม, และปัตตินั้นเช่นกัน ผู้จะอนุโมทนาก็จะควรอนุโมทนาฉะนั้น กุศลกรรมที่ตนทำมาซึ่งจะให้แก่คนอื่นที่เขาจะควรอนุโมทนา จึงเรียก ว่า ปัตติทาน

ปัตติ คือ บุญที่เข้าถึงแล้ว ทำแล้ว ซึ่งได้แก่ บุญส่วนบุญที่ผู้ทำได้รับ. อีกนัยหนึ่ง ปัตติ คือ บุญที่ให้ถึงแก่ผู้อื่น หมายถึง ผลบุญที่อุทิศให้คนอื่น และเป็นผลบุญที่ผู้อื่นซึ่งอนุโมทนาชื่นชมอยู่พึงได้รับ       

  

[คำว่า ปตฺติ มีความหมาย ๒ ประการ คือ                   

-ส่วนบุญที่ได้รับ = ปชฺชิตฺถาติ ปตฺติ (ปท ธาตุ + ติ ปัจจัย)          

-ผลบุญที่อุทิศให้คนอื่น = ปาปียตีติ ปตฺติ (ปท ธาตุ + เณ การิตปัจจัย + ติ ปัจจัย)]

ขอยุติไว้แต่เพียงนี้ 

ขออนุโมทนา 

สมภพ สงวนพานิช.

*****