๘๘ : ลำดับการเกิดขึ้นของกามาวจรกุศลจิตทั้ง ๘ ดวง

#๘๘อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร

กามาวจรกุศลจิต : ลำดับการเกิดขึ้นของกามาวจรกุศลจิตทั้ง ๘ ดวง

เมื่อคราวที่แล้วมาได้กล่าวถึง มหากุศลจิตดวงที่ ๑ โดยการเกิดขึ้นในชีวิตของพวกเรา ตามความเป็นจริง. ถึงคราวนี้ ถ้าบุคคลนั้น ยังขาดความกระตือรือร้น ไม่ว่าจะมีสาเหตุมาจาก ไม่เห็นคุณค่าของบุญ ถูกความตระหนี่ครอบงำเป็นต้น. แต่เมื่ออาศัยแรงกระตุ้นไม่ว่าจะเป็นการใส่ใจโดยอุบายอันแยบคาย อันตนได้เคยสะสมมาจากการสดับตรับฟังพระธรรม ก็ตาม มีกัลยาณมิตรมาแนะนำให้มีความอาจหาญในอันจะทำบุญ เขาก็มีใจยินดีทำบุญ ทั้งมีความเข้าใจอย่างถูกต้องในสภาพและผลของบุญนั้นว่ามีประโยชน์ให้ผลเป็นความสุขทั้งในสัมปรายิกะและทิฏฐธรรม จึงได้บำเพ็ญบุญกิริยาวัตถุ ๑๐ อย่างใดอย่างหนึ่ง.  

เกิดปัญหาว่า จิตดวงไหนในบรรดา ๘ ดวงนี้ จะเกิดขึ้น.

ตอบ จิตดวงที่ ๒ ที่ท่านกล่าวไว้ในคัมภีร์อภิธัมมาวตาร คาถาที่ ว่า

ส่วนในเวลาใด บุคคลเป็นผู้ร่าเริงบันเทิงตามนัยที่กล่าวแล้วนั่นเทียว กระทำสัมมาทิฏฐิไว้เป็นเบื้องหน้า ท้อแท้อยู่ ถูกผู้อื่นกระตุ้น จึงกระทำบุญทั้งหลายมีทานเป็นต้น, ในเวลานั้น จิตของเขาดวงนั้นนั่นแหละเป็นสสังขาริก (เป็นมหากุศลจิตอย่างที่ ๒). ในความข้อนี้ คำว่า สังขาร เป็นชื่อของบุพโยคะ (ความพยายามที่เป็นไปก่อนหน้า) ที่เป็นไปโดยเกี่ยวกับของตนหรือของคนอื่น.

ในความเป็นไปของจิตดวงนี้ คำสำคัญที่ควรทราบ โดยมากจะเหมือนกับในดวงที่ ๑ ต่างกันเล็กน้อยเพียงแต่เป็น สสังขาริกจิต คือ เป็นจิตที่มีการกระตุ้นแนะนำก่อนเท่านั้น.

สสังขาริก แยกศัพท์ออกเป็น ส + สังขาร + อิก

ส คือ มี

สังขาร คือ การกระตุ้นคือถูกทำให้มีความอุตสาหะในการทำบุญ ไม่ว่าจะเป็นของตนเองหรือจากผู้อื่นก็ตาม ที่จะต้องเกิดขึ้นก่อนบุญนั้น.

อิก คือ ไม่มีความหมาย ท่านประกอบไว้เพื่อความงามของคำศัพท์.

#ปัญหาน่าสงสัย

กุศลจิต ๒ ดวงนี้ ดวงไหนควรทำให้เกิด

ตอบ ทั้งสองดวงนั่นแหละ

ในเรื่องนี้ ขึ้นชื่อว่า บุญ เป็นธรรมที่ควรทำให้เกิด เป็นชื่อของธรรมที่มีความสุขเป็นผล หากไม่มีกัลยาณมิตรที่แนะนำบุญให้ ไฉนเลยจะรู้จักการทำบุญที่ยิ่งใหญ่มากขึ้นไปตามลำดับเล่า.

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช