๓๔ อัพยากตชาติ : วจนัตถะ คือ ความหมายของคำว่า อัพยากตะ

#๓๔อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร

อัพยากตชาติ : วจนัตถะ คือ ความหมายของคำว่า อัพยากตะ

อัพยากตะ คือ ธรรมที่มีลักษณะผิดแปลกจากกุศลและอกุศล โดยที่ไม่มีวิบากเป็นลักษณะ.การศึกษา อัพยากตะ โดยรูปศัพท์ก็มีความจำเป็นอยู่ เพราะคำศัพท์เป็นผลมาจากอรรถ อรรถเป็นเหตุให้เกิดคำศัพท์ ศัพท์บัญญัติไว้เพื่อสื่งอรรถ และการเข้าถึงอรรถก็เข้าถึงโดยศัพท์ ดังนั้น ควรมองในแง่ของคำศัพท์บ้างก็จะดีไม่น้อย.

คำวา อัพยากตะมาจาก อ + พยากตะ

อ หมายถึง ไม่ เป็นคำปฏิเสธโดยไม่ยอมรับกิริยาอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง.

พยากตะ หมายถึง ไม่พูดให้ชัดหรือระบุอย่างตรงไปตรงมา

อัพยากตะ หมายถึง สิ่งที่ไม่ถูกพูดให้ชัดหรือระบุไว้ว่าเป็นอะไรแน่.

ในทางพระอภิธรรมหมายถึง ธรรมที่ไม่ถูกระบุให้ชัดว่าเป็นกุศลหรืออกุศล.

เพียงแค่การกล่าวว่า  ไม่ถูกระบุไว้ จะทราบได้อย่างไรว่า หมายเอาธรรมที่มีลักษณะที่ผิดแปลกไปจากกุศลและอกุศล. ข้อนี้มีบริบทเป็นเครื่องช่วยวินิจฉัย.

ถ้าสังเกตบริบทของข้อความนี้ในอภิธัมมาวตาร จะพบว่า ท่านได้กล่าวถึงกุศลและอกุศลไว้ก่อนแล้วจึงกล่าวว่า อัพยากตะ เพียงเท่านี้ก็ทราบได้ว่า ธรรมที่ต้องการก็คือธรรมที่ไม่ถูกระบุโดยความเป็นกุศลและอกุศลนั่นเอง ไม่ใช่โดยประการอย่างอื่นเลย. อนึ่ง การไม่ระบุธรรมชนิดนี้โดยความเป็นกุศลและอกุศลนั้น พึงทราบว่า เพราะมีลักษณะผิดแปลกไปจากกุศลและอกุศลทัั้งสองนั้นนั่นเอง หาได้เป็นแค่ธรรมที่ไม่ถูกระบุไว้เท่านั้น.

นี้เป็นนัยที่ ๑ ที่จะทำให้เข้าถึงอรรถโดยศัพท์

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช