๒๕ : ลักขณาทิจตุกกะของกุศล นัยที่ ๒ (ต่อ)

#๒๕อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร

กุศลชาติ : ลักขณาทิจตุกกะของกุศล นัยที่ ๒ (ต่อ)

กุศลมีวิบากน่าปรารถนาเป็นปัจจุปัฏฐาน

คำว่า ปัจจุปัฏฐาน ในที่นี้ ต่างจากนัยที่ ๑ อยู่บ้าง คือ

นัยที่ ๑ ปัจจุปัฏฐาน ได้แก่ ความปรากฏต่อญาณของผู้พิจารณา.  

แต่ในนัยที่ ๒ นี้ ได้แก่ สภาวะที่ถูกชักจูงไปด้วยเหตุของตน, หรือที่อาศัยเหตุของตนปรากฏขึ้น หรือ ที่ปรากฏขึ้นอย่างมีความสัมพันธ์โดยตรงกับเหตุของตนนั้น กล่าวโดยสรุปได้แก่ เป็นผลของตนนั่นเอง.

ดังนั้น กุศล เมื่อว่าโดยนัยนี้  จึงมีวิบากน่าปรารถนาเป็นปัจจุปัฏฐาน เพราะวิบากนั่นเองถูกกุศลอันเป็นเหตุชักจูงไป, หรือ อาศัยเหตุของตนคือกุศลปรากฏ หรือ ปรากฏขึ้นโดยสัมพันธ์กับกุศลอย่างตรงไปตรงมา กล่าวคือ กุศลชนิดใด ก็จะให้วิบากชนิดเดียวกับตน เช่น มหากุศลจิตดวงที่ ๑ ที่ประกอบด้วยปัญญา มีโสมนัสเวทนา ไม่มีการกระตุ้น ก็จะให้มหาวิปากจิตดวงที่ ๑ ที่ประกอบด้วยปัญญา เป็นต้น เช่นเดียวกับกุศลอันเป็นเหตุของตน. กล่าวอย่างสรุปคือ กุศลมีวิบากเป็นผล

ดังนั้น นัยที่ ๑ กุศลปรากฏต่อญาณแห่งผู้กำลังพิจารณากุศลว่าเป็นความผ่องแผ้ว ส่วนนัยที่ ๒ กุศลมีวิบากเป็นผล.

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช