วันจันทร์ที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2559

๔๐ : การจำแนกกามาวจรกุศลจิตโดยประเภทแห่งภูมิ วัตถุ.

#๔๐อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร
กามาวจรกุศลจิต : การจำแนกกามาวจรกุศลจิตโดยประเภทแห่งภูมิ วัตถุ.

เมื่อคราวที่แล้วได้ #แสดงการจำแนกกามาวจรกุศลจิต จากคัมภีร์อภิธัมมาวตารมาเป็นนิกเขปบท ซึ่งมีรายละเอียดทั้งหมดในหัวเรื่องว่า  #คัมภีร์อภิธัมมาวตาร๔ บาฬีและแปล

ต่อไปนี้จะพรรณนาประเภทแห่งกามาวจรกุศลจิตนั้นโดยอาศัยนัยที่พระฎีกาจารย์แสดงไว้

กามาวจรกุศลจิต เมื่อว่าโดยภูมิ ก็มีอย่างเดียวคือ กามภูมิ ดังนั้น ท่านจึงไม่ต้องระบุไว้ เพราะเป็นอันแน่นอนโดยชื่อว่า กามาวจรกุศลจิต เหตุที่ได้ชื่อว่า กามาวจรกุศลจิต ก็เพราะเป็นจิตที่นับว่ายังคงเป็นไปและเกี่ยวข้องอยู่ในกามภูมิอยู่นั่นเอง ถึงจะเป็นจิตที่สามารถเป็นไปในภูมิอื่นๆได้ 

ความข้อนี้ท่านพระอาจารย์ผู้รจนาคัมภีร์จะพรรณนาไว้เอง ในคราวต่อไปภายใต้หัวข้อ #กาม๒อย่าง นักศึกษาจะได้พบใน #คัมภีร์อภิธัมมาวตาร๕ บาฬีและแปล

เมื่อว่าโดยวัตถุ กล่าวคือ สถานที่เป็นที่อาศัยเกิดของจิต ได้แก่ รูปธรรมมีมหาภูตรูปเป็นต้นที่ประกอบเข้าเป็นกลุ่มปสาทรูป ๕ มีจักขุปสาท โสตปสาท เป็นต้น และหทยรูปอีก ๑ เป็น ๖ รูป. จักขุปสาทเป็นต้น และหทยรูปนี้เอง เมื่อเป็นที่อาศัยเกิดของจิตก็มีชื่อว่า วัตถุ เรียกว่า จักขุวัตถุ ฯลฯ หทยวัตถุ รวมเป็นวัตถุ ๖. สำหรับจิตก็จะอาศัยเกิดในวัตถุทั้ง ๖ ตามควรแก่ประเภทของจิตนั้นๆ ในที่นี้จะไม่พรรณนาจนมากความ. กามาวจรกุศลจิต ไม่อาศัยวัตถุทั้ง ๕ มีจักขุเป็นต้น แต่อาศัยหทัยวัตถุเกิดขึ้นโดยแน่นอน ดังนั้น หทัยวัตถุเท่านั้น จึงเป็นที่หมายเอาในคำว่า สวัตถุกะ จิตมีวัตถุ หรือ อาศัยหทัยวัตถุเกิดในที่นี้.

ถาม เมื่อเป็นเช่นนี้จะจำแนกกามาวจรกุศลจิต โดยสวัตถุกะ จิตที่อาศัยหทัยวัตถุเกิดและ อวัตถุกะ จิตที่ไม่อาศัยวัตถุเกิด เพราะต้องอาศัยวัตถุโดยแน่นอน?

 ตอบ เรื่องนี้มีข้อยกเว้น.  ในกรณีที่จิตเหล่านี้เป็นไปในกามธาตุ (กามภูมิ) และรูปธาตุ (รูปภูมิ) จึงถือเป็นกฎตายตัว เพราะในสองภูมินี้ นามธรรม คือ จิตและเจตสิกยังต้องอาศัยรูปธรรมอยู่ จึงมีชื่อว่า สวัตถุกะ. แต่ ในอรูปธาตุ มีแต่อรูป คือ นามธรรม ที่เว้นจากวัตถุรูปเท่านั้น เป็นไปได้ เพราะความไม่มีรูปธรรมเกิดขึ้น เพราะฉะนั้น ที่เป็นไปในอรูปธาตุ จึงชื่อว่า อวัตถุกะ.

เป็นอันว่า กามาวจรกุศลจิตจำแนกเป็นสวัตถุกะและอวัตถุกะ ทั้งสองประเภท ได้ด้วยประการดังนี้.

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น