๔๒ : กามาวจรกุศลจิตดวงที่ ๑

#๔๒อภิธัมมาวตาราวตาร : เพื่อเข้าถึงคัมภีร์อภิธัมมาวตาร

กามาวจรกุศลจิต : กามาวจรกุศลจิตดวงที่ ๑

เมื่อทราบ #เหตุที่ทำให้ชื่อของจิตประกอบด้วยข้อความเหล่านี้ อันเป็นแนวทางการตั้งชื่อจิตไปแล้ว ต่อไปนี้จะแสดงรายละเอียดของชื่อเหล่านั้นไปตามสมควรพอเป็นแนวทางโดยสังเขปสืบไป

ท่านทั้งหลายดูชื่อของจิต ๘ ดวงนี้ได้ใน #คัมภีร์อภิธัมมาวตาร๔

#กามาวจรกุศลจิตดวงที่๑

จิตดวงนี้ จิตที่เกิดร่วมกับโสมนัสสเวทนา จึงชื่อว่า โสมนัสสสหคตจิต โดยสามัญ แต่เมื่อมีธรรมอย่างอื่นเกิดร่วมจึงทำให้จิตดวงนี้ต่างจากจิตดวงที่ ๒ ๓ และ ๔

เพื่อความแจ่มแจ้งจะตั้งปัญหากรรมเพื่อแสดงไขชื่อของจิตดวงนี้โดยส่วนหนึ่งว่า โสมนัสสสหคต              #เป็นไปร่วมกันโสมนัส ไว้ดังนี้

๑. #โสมนัสคืออะไร

๒. #อย่างไรจึงเรียกว่าสหคตะ คือ เกิดร่วม

๓. #คำว่าสหคต เกิดร่วมกัน ต่างกับ คำว่า สัมปยุต คือ ประกอบ อย่างไร

๔. #มีอะไรเป็นเหตุให้โสมนัสสหคตจิตดวงนี้เกิดขึ้น

 .....

๑. โสมนัส บาลีใช้เป็น โสมนสฺส เป็นคำใช้เรียกชื่อ สุขเวทนา ที่เกิดทางใจ.  ภาษาไทยจะใช้มันว่าอย่างไรก็ตาม เช่น สบายใจ สุขใจ  สภาวธรรมนี้คงได้ชื่อว่า เป็นความสุขที่เกิดทางใจ คือ จิตใจที่มีความสุข มิได้ถูกความโกรธ ความไม่พอใจ ประทุษร้ายให้เป็นใจที่ไม่ดีเลย.

#สุขเวทนาอันเป็นเหตุของคำว่าใจดีหรือผู้มีใจดี คือ ทำให้ใจดีหรือผู้ที่มีใจดีได้ชื่อว่า สุมนะ. คำว่า ใจดี หมายถึง ใจที่ไม่ถูกโทสะหรือความโกรธหรือไม่สบายใจกลุ้มรุม หรือบุคคลผู้มีใจเช่นนั้น. ฉะนั้น เมื่อกล่าวว่า โสมนัส ก็หมายถึง สุขเวทนา อันเป็นเหตุให้เป็นใจที่ดี หรือ เป็นเหตุให้เป็นบุคคลผู้มีใจที่ดี และสุขเวทนาดังกล่าวเป็นไปทางใจหาได้เป็นไปทางกาย จึงใช้คำว่า โสมนัสสเวทนา เพื่อแสดงความข้อนี้.

อันที่จริง กว่าจะได้เป็นคำว่า โสมนัสส นี้ ผ่านกระบวนการปรุงรูปศัพท์เพื่อให้ได้เป็นคำว่า โสมนัส เพื่อใช้สื่อให้เห็นถึงความสุขทางใจ ดังต่อไปนี้

โสมนสฺส ประกอบรูปศัพท์จาก

สุมโน = ใจที่ดี หรือ ผู้มีใจดี

ณฺย = เหตุแห่งชื่อและความรู้ ได้แก่ สุขเวทนา หรือ คุณแห่งความดีงามของสุขเวทนา  

สุมโน + ณฺย  = โสมนสฺส แปลว่า  สุขเวทนา หรือ คุณคือความดีแห่งสุขเวทนา  อันเป็นเหตุให้เกิดคำศัพท์และความรู้ว่า “สุมน จิตดี หรือ ผู้มีจิตดี” ของจิตที่ดีหรือผู้มีใจดีนั้น

สรุปว่า โสมนัส คือ โสมนัสสเวทนา อันได้แก่ สุขเวทนาที่เกิดทางใจนั่นเอง.  ด้วยคำเพียงเท่านี้ เป็นอันวิสัชชนาปัญหากรรมที่ ๑ ว่า #โสมนัสคืออะไร

ขออนุโมทนา

 สมภพ สงวนพานิช